İlimiz bor minarelleri bakımından oldukça zengindir. Türkiye'de bulunan Dünya'daki bor rezervlerinin %60'ına tekabül eden bor madenlerinin bir kısmı Bigadiç ilçesindedir. Marmara Adası'nda mermer ocakları vardır. Balya'da kurşun, Edremit'te demir rezervi vardır.
İLİMİZİN YER ALTI KAYNAKLARI
Balıkesir, tarım,hayvancılık ve turizm ili olarak bilinmesine rağmen antik dönemden günümüze kadar madencilik faaliyetlerinin yoğun olarak yapıldığı bir yöredir.
Yurdumuzun önemli metalojenik yörelerinden biri olan Kuzeybatı Anadolu Bölgesi’nde yer alan Balıkesir İli, metalik cevherleşmeler,enerji hammaddeleri ve özellikle endüstriyel hammadde kaynakları yönünden ülkemizin madencilik sektöründe ve dış ticaretinde önemli yer tutan yataklara sahiptir.
Yörede antik dönemlerden bu yana çeşitli uygarlıklar tarafından işletilmiş olan bir çok maden sahasının varlığı bilinmektedir.Antik dönemlerde Edremit-Altınoluk-Papazlık ve Kepsut-Beyköy’de altın,Şamlı–Ilıca’da bakır,Dursunbey-Demirboku Sırtı’nda ve Balya’da kurşun madenciliği yapıldığı arkeolojik ve antik madencilik bulgularıyla sabittir.Yine Marmara Adası Saraylar beldesinde,çok sayıdaki antik mermer ocağının,özellikle Roma ve Bizans döneminde yoğun faaliyet gösterdiğini belgeleyen çok sayıda arkeolojik malzeme mevcuttur.
Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra ülkenin büyük bir kalkınma hamlesine girmesi, madencilik konusunun önemini ortaya koymuş ve ülkemiz yeraltı servetlerinin devlet eliyle meydana çıkarılması ve değerlendirilmesi amacıyla 1935 yılında Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) kurulmuştur. MTA, kuruluşundan günümüze uzanan süreçte tüm yurtta olduğu gibi Balıkesir İlini içine alan bölgede de yoğun bir maden arama çalışması yürütmüştür ve halen yürütmektedir. Bunun sonucunda birçok yeni maden yatağı ve zuhuru tespit edilmiş, bilinen maden yataklarına yeni rezervler ilave edilerek yatakların gelişmesi sağlanmıştır.
Günümüzde metalik madenlere, enerji hammaddelerine ve özellikle endüstriyel hammaddelere yönelik madencilik çalışmaları ilimiz sınırları içersinde devlet ve özel sektör kuruluşları tarafından yoğun bir şekilde sürdürülmektedir. Önümüzdeki yıllarda Balıkesir ilinin ekonomisinin lokomotifi madencilik olacaktır.
ENDÜSTRİYEL HAMMADDELER
BOR TUZLARI
Türkiye günümüzde dünyanın en büyük bor tuzu rezervlerine sahip
Dünya bor tuzu rezervleri 3.405.000.000 tondur ve bunun 2.737.000.000 tonu ülkemizde bulunmaktadır.
Ülkemizdeki mevcut bor rezervi, tüm dünya için tek başına 400 yıl süre ile yeterli olabilecek durumdadır.
Ham cevher üretiminde Türkiye dünya üretiminin yarısından fazlasını gerçekleştirmektedir.
Türkiye bu kadar büyük rezerv ve üretime karşın, dünya bor pazarında % 25 civarlarında pay sahibidir.
Toplam maden ihracatımızdan elde edilen gelirin yaklaşık yarısı bor tuzu yataklarından karşılanmaktadır.
a) Susurluk–Sultançayır Yatağı
Türkiye’nin bilinen en eski borat yatağıdır. İlk işletme 1865 yılında bir Fransız kuruluşu tarafından Aziziye ocağında başlatılmıştır.1950’li yılların sonlarına kadar İngiliz ve Fransız şirketlerinin tekelinde olan bu saha kapalı ocak olarak işletilmiştir. İşletilen cevher mineralleri pandermit ve havlittir. Buradan çıkarılan pandermitler Bandırma (Panderma) limanından yurtdışına taşındığından,pandermit minerali dünya literatüründeki ismini bu limandan almıştır.
Halen Etibank’ın denetiminde olan bu saha, bor rezervinin büyük bir bölümünün tükenmiş olması ve Batı Anadolu’da açık işletmeye uygun yeni bor yataklarının bulunmasıyla (Kestelek, Bigadiç, Emet, Kırka) günümüz Türkiye’si için ekonomik olma özelliğini yitirmiştir.
b) Bigadiç Bor Tuzu Yatakları
Bigadiç yöresinde bor ilk kez 1950 yılında bir maden çavuşu tarafından bulunmuş,daha sonra MTA tarafından yapılan araştırmalarla bugünkü yataklar ortaya konmuştur. Ekonomik olarak işletilen cevher mineralleri kolemanit ve üleksittir. Bigadiç havzasındaki yataklar ülkemizin en büyük bor tuzu yataklarıdır. Görünür rezervi 1.029.722.000 ton olup, buda dünya bor tuzu rezervlerinin yaklaşık 1/3 üne karşılık gelmektedir.B2O3 tenörü % 35 dir.B2O3 itibarıyla görünür rezervi 360.403.000 tondur.
KAOLEN
a) Sındırgı-Düvertepe Kaolen Yatakları
Yurdumuzun en önemli kaolen yatakları Balıkesir-Sındırgı-Düvertepe yöresindedir. Burada çeşitli kalitelerde yaklaşık 70 milyon ton görünür, muhtemel rezerv bulunmaktadır. Bunun da yaklaşık 25 milyon tonu işletilebilir görünür rezervdir.Seramik sanayiinde kullanılan Türkiye kaolen üretiminin büyük bir kısmı bu bölgeden karşılanmaktadır.
b) Sındırgı-Mumcu Yatağı
2.000.000 ton görünür rezerve sahip olan yatak,alunit ve bol miktarda serbest kuvars içeriği nedeniyle düşük kalitededir.Geçmiş yıllarda sınırlı miktarda üretim yapılmıştır. Tenör: % 13-23 Al2O3 , %1 Fe2O3
c) İvrindi-Küçükyeniceköy Yatağı
970.000 ton görünür, muhtemel rezervi olan yatak işletilmektedir.
Tenör: % 20-31 Al2O3
Ayrıca Çamağız yöresinde 520.000 ton mümkün,Çakmakdere’de 100.000 ton mümkün rezervli kaolen yatakları vardır.
d) Gönen-Ilıcaoba,Söğüt Köyü Yatağı
Rezerv : 100.000 ton görünür, 375.000 ton görünür + muhtemel.
Tenör : % 21 Al2O3 , % 3 Fe2O3
e) Ayvalık-Alibeytepe,69 Rakımlı Tepe,Küçükköy-Direnli Tepe Yatağı
Rezerv: 4.410.094 ton görünür, 5.264.876 ton görünür, muhtemel 2.893.000 ton muhtemel 11.185.094 ton mümkün.
Tenör: % 9-34.5 Al2O3 , % 0.1-9.5 Fe2O3
| MADENİN ADI | BULUNDUĞU YER | KALİTE / TENÖR (%) | REZERV (Ton) |
| KİL | Balya-Bengiler | Refrakter+Seramik | Muh: 63.600 |
| KİL | Balya-Koyuneri | Seramik+Refrakter | Muh: 125.000 |
| KİL | Gönen-Söğüt-K.Ilıcaoba | Seramik | Muh: 250.000 |
BENTONİT
Balıkesir-Merkez-Çağış, Konakpınar-Bereketli,Bigadiç-Dereli,Kepsut-Akçakertil çevresinde büyük rezervler oluşturan bentonit sahaları bulunmaktadır. Özel sektör tarafından işletilen bu sahalardan üretilen bentonitler Avrupa,ABD,Japonya ve Tayland’a ihraç edilmektedir.
ZEOLİT
Çağımızın endüstriyel hammaddesi olarak anılan fakat yurdumuzda henüz yaygın kullanım alanı olmayan zeolitler Bigadiç civarındaki tüfler içersinde yaygın olarak bulunmaktadır. Zeolit mineralleri klinoptilolit ve höylandittir. Özellikle üst tüf birimindeki klinoptilolit içeriği % 82' lere ulaşmaktadır. Milyarlarca tonluk zeolitli tüf rezervinin özellikle 1.2 milyar tonluk kesimi yüzeyden kolaylıkla alınabilecek (açık işletme madenciliğine uygun) niteliktedir. Bu zeolitli tüfler çevre kirliliğinin kontrolü, enerji tasarrufu, tarım ve hayvancılık ile çimento, kağıt ve diş macunu üretimi gibi alanlarda önemli uygulama potansiyeline sahiptir.
Ekonomisinin temelini tarım ve hayvancılığa dayalı sektörlerin oluşturduğu Balıkesir İli için zeolitlerin önemi büyüktür.Özellikle bu sektörlerde kullanılma olanaklarının araştırılmasına önem verilmelidir.
HALLOYSİT
Balıkesir ve Gönen civarında 4 ayrı sahadaki yataklardan özel sektör tarafından halloysit üretimi yapılmaktadır.
Gönen çevresinde, Ilıcaoba, Karasukabaklar ve Şahbaz ile Balıkesir-Balya arasındaki Turplu ocağında Esan tarafından üretim yapılmaktadır. Turplu ocağı (Turplu ve Alidemirli köyleri yakınında) 1987 yılından beri çalışmaktadır.
Türk halloysiti doğal ve saf olması nedeniyle prosesten geçmiş benzerlerine oranla çok daha üstün özelliklere sahiptir ve bu nedenle günümüzde İngiltere’de üretilen yüksek kaliteli porselen ve seramik ürünlerinin yapımında tercihan kullanılmaktadır.Günümüzde Çanakkale-Balıkesir bölgesinde yılda 5 bin ton halloysit üretilmekte ve çoğu ihraç edilmektedir.
WOLLASTONİT
Balıkesir-Kepsut-Serçeören Yatağı:
1968 yılında bulunan yatak 500.000 ton mümkün rezerve sahiptir. % 50 tüvenan wollastonit içeriklidir.Yatağın küçük ve düzensiz oluşu işletmecilik problemlerine neden olmaktadır.Zaman zaman üretim yapılan yatak,şu an çalışmamaktadır.Yataktan şimdiye kadar yaklaşık 100.000 ton üretim yapılmıştır.
DOLOMİT
Marmara Adası’ndaki kalın mermer istifinin önemli bir bölümü dolomittir veya dolomitiktir. % 20-21 MgO içerikli 95.000 ton görünür + muhtemel dolomit rezervi vardır.
FELDSPAT
Bandırma’daki aplit - pegmatitlerde 20.500 ton sodyumlu feldspat rezervi vardır.
KALSİT
Erdek civarında 2.000.000 ton görünür,4.000.000 ton muhtemel olmak üzere toplam 6.000.000 ton kalsit rezervi vardır.
ALÇITAŞI ( JİPS )
Susurluk-Demirkapı civarında en az 1.000.000 ton jips rezervi mevcuttur.
DOĞAL TAŞLAR
GRANİT
Ayvalık-Bağyüzü Köyü, Erdek-Ocaklar Köyü (Bandırma Mavi Granit)
YAPI TAŞLARI
Balıkesir İl sınırları içersinde geniş alanlarda yüzeyleyen Neojen volkanitleri (Andezit, Tüf, Tüfit) yapıtaşı açısından önemli potansiyel rezerv oluşturmaktadır
MERMER
Antik dönemde tapınakların, sunakların ve heykellerin yapımında kullanılan beyaz-gri renkli kolay işlenebilen taşlara Marbre veya Marmor ismi verilmiştir. Erdek ilçesinin kuzeybatısında yer alan ve tamamen beyaz-gri renkli Marmor kayalarıyla kaplı olan adaya antik dönemde Marmor Adası; içinde bulunduğu denize de Marmor Denizi denilmiştir. Antik dönemden günümüze kadar Marmor kelimesi telaffuz edilirken değişikliğe uğrayarak Mermer olarak söylenmeye başlanmıştır. Bu nedenle Marmor Adası ile Marmor Denizinin isimleri de günümüzde Marmara Adası ve Marmara denizi olarak söylenmektedir.
Manyas, Erdek, Susurluk, Kepsut, Merkez, Savaştepe, İvrindi, Balya, Havran, Edremit, Bigadiç, Dursunbey çevresinde önemli miktarda potansiyel mermer rezervleri bulunmaktadır.
| MADENİN ADI | BULUNDUĞU YER | KALİTE / TENÖR (%) | REZERV (Ton) |
| MERMER | Bigadiç,Çayüstü Köyü | Kumru Tüyü | Jeolojik: 16.000.000 m3 |
| MERMER | Marmara Adası | Marmara Beyazı | Jeolojik: 1.200.000.000 m3 |
| MERMER | Manyas,Koçoğlu Köyü | Manyas Beyazı | Jeolojik: 40.000.000 m3 |
| ONİKS | Bigadiç,Çayüstü Köyü | Blk.Oniks Mermeri | Jeolojik: 7.400 m3 |
PERLİT
| MADENİN ADI | BULUNDUĞU YER | KALİTE / TENÖR (%) | REZERV (Ton) |
| PERLİT | Savaştepe-Güvemköy | Orta | Muh+Mümkün: 26.000.000 |
| PERLİT | Sındırgı-Gözörenköy | Orta | Muh+Mümkün: 21.206.000 |
| PERLİT | Sındırgı-Yaylabayır | Orta | Muh+Mümkün: 15.686.000 |
TALK
Kepsut-Örenli, Serçeören , Yaylabaşı ve İvrindi-Gümeli,Haydarköy civarında 2,5-3 milyon ton civarında mümkün talk rezevi vardır. Talkların fazla demiroksit içermeleri (Fe2O3 = 7,44-9,33) nedeni ile kullanım alanları kısıtlıdır.Bununla birlikte tüm talklar renkli pişen seramikte hammadde olarak kullanılabilir.
MANYEZİT
Dursunbey-Çamharmanı, Sarımsak Köyü civarlarında bulunur.Tenör : % 46 MgO Rezerv : 40.000 ton Görünür . 251.000 ton Muhtemel
METALİK MADENLER
ALTIN
Altının simgesi olan “Au” Latince “Aurum” dan gelmektedir.Bu sözcük Anadolu (Anatolia) kökenlidir.Havran’ın antik dönemdeki adı olan “Aureline” da altın ülkesi anlamındadır.
Ayvalık-Bağyüzü,Havran-Küçükdere,Kepsut -Beyköy’de altın cevherleşme sahaları ortaya çıkarılmış olup,Havran,Edremit ve Sındırgı’da önümüzdeki yıllarda yapılacak çalışmalarla ortaya çıkarılabilecek potansiyel altın sahaları mevcuttur.
GÜMÜŞ
Eti Holding A.Ş.’ne ait ruhsat sahasında yapılan çalışmalar sonucunda 300-350 gr/ton Ag tenörlü Bigadiç-Davutlar cevherleşme sahası bulunmuştur.
ANTİMUAN
;İvrindi-Taşdibi,Büyük Yenice ve Küçük Yenice’de 178.320 ton antimuan rezervi bulunmaktadır.
MOLİBDEN
Havran-Kalabak-Atizi mevkiinde molibden cevherleşmesi bulunmaktadır.
MANGANEZ
Kepsut-Mezitler’de 692.213 ton manganez rezervi bulunmaktadır.
BAKIR-KURŞUN-ÇİNKO
Edremit-Alyınoluk-Doyran,Ayvalık-Alibey Adası,Ayvalık-Maden Adası,Dursunbey-Demirboku Sırtı,Dursunbey-Kulatçiftliği cevherleşme sahalarında toplam 7.226.855 ton rezerv bulunmaktadır.
M.Ö. 500 yıllarından günümüze kadar işletilen Balya madeninde ise işletilebilir % 4.49 Pb , % 7.61 Zn tenörlü 15.726.580 ton rezerv bulunmaktadır.
DEMİR
Merkez-Şamlı,Ayvalık-Ayazmant ve Havran-Eymir’de 29.300.000 ton demir rezervi bulunmaktadır.
ENERJİ HAMMADDELERİ
Dursunbey-Çakırca, Odaköy: AID: 2400-3325 Kcal/kg Rezerv: 34.685.000 ton
Balya-Mancılık: AID: 1762 Kcal/kg Rezerv: 7.200.000 ton
Balya-Sebebli: AID: 2500-5000 Kcal/kg Rezerv: 570.000 ton
Balya-Bengiler: AID: 3900 Kcal/kg Rezerv: 300.000 ton
Gönen-Şaroluk: AID: 2898 Kcal/kg Rezerv: 600.000 ton
Ayrıca; Gönen-Ayvacık, Küpçıktı, Köteyli linyit oluşumları da bilinmekle beraber, bunlar önemli olabilecek rezervlere sahip değildir.
TAŞ OCAKLARI ve KUM OCAKLARI
İlimizde taşocağı ve kum ocağı elde edilecek alanlar yoğun olarak bulunmaktadır.
Tablo: İlimizde Taşocağı ve Kum Ocağı Faaliyeti Yürüten Bazı İşletmeler
| OCAK SAHİBİ | BULUNDUĞU YER | OCAĞIN CİNSİ |
| Aslanlar İnşaat.San. A.Ş. | Bandırma/Edincik | Taş Ocağı. |
| Enver MUTLU | Burhaniye | Kum Ocağı |
| Kasacı Hafriyat Ltd.Şti | Havran | Kum Ocağı |
| Köy Hizmetleri İl Müdürülüğü | Gönen | Satbilize Malzeme Ocağı |
| Tekeller Haf. Ltd. Şti. | Sındırgı | Kum Ocağı |
| Set Çimento | Balıkesir | Tras ocağı |
| Set Çimento | Balıkesir | Tras Ocağı |
| Set Çimento | Balıkesir | Kalker Ocağı |
| Kepsut Belediye Başkanlığı | Kepsut | Kum Ocağı |
| Alaattin YILMAZ | Burhaniye | Kum Ocağı |
| DSİ.25. Bölge Müd. | Balıkesir | Taş Ocağı |
| Asyol İnşaat Ltd. Şti. | Balıkesir | Kum Ocağı |
| Odamer Madencilik A.Ş. | Susurluk | Kum Ocağı |
| Necdet UYSAL | Havran | Taş Ocağı |
| Karayolları Gen Müd. | Ayvalık | Taş Ocağı |
| Koçakoğlu İnş. Ltd. Şti | Burhaniye | Kum Ocağı |
| DSİ. 25. Bölge | Susurluk | Kum Ocağı |
| Koçkaya İnş. Mad. | Şamlı Taş Ocağı | Taş Ocağı |
| Astaş Madencilik Ltd. Şti. | Şamlı | Taş Ocağı |
| İsa Armagan Kum Ocağı | Susurluk | Kum ocağı |
Kaynak: MTA Bölge Müdürlüğü
CEVHER ZENGİNLEŞTİRME
İlimiz Sınırları içerisinde Etibor A.Ş.’ne ait Bigadiç İlçesinde Bor Madeni Zenginleştirme Tesisi bulunmaktadır. İvrindi İlçesinde de Çinko madeni zenginleştirme Tesisi bulunmaktadır.Bigadiç’te Nesi Madenciliğe ait Çinko-Bakır Madeni Zenginleştirme Tesisi,Balya’da Eczacıbaşı Esan Tic. A.Ş. ait Kurşun-Çinko Madeni Zenginleştirme Tesisi ve Ayvalık’ta Bilfer Madenciliğe ait Demir Zenginleştirme Tesisi bulunmaktadır.
MADENCİLİK FAALİYETLERİNİN ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİ
İlimiz sınırları içerisinde Madencilik faaliyetleri bakımından mermer ve kum-çakıl ocakları yoğun bir şekilde bulunmaktadır. Mermer işletmeciliği ve medencilik işletmeciğinde genelde ormanlık alanlar kullanılmaktadır. ÇED Yönetmeliği kapsamında işlemlerin tamamlanmasından sonra Orman Bölge Müdürlüğü’nden gerekli izinler alındıktan sonra işletmeye geçilmektedir. İşletme aşamasında çalışmalar sırasında ve nakliye sırasında toz uluşumu meydana gelmektedir. Madencilik işletmelerinde genellikle topografyada bir takım değişikler meydana gelmekte işletme faaliyeti bitiminde açılan çukurlara pasa dökümü yapılarak topografyanın eski haline getirilmesi önerilmektedir.
I.5.Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları
İlimizde madencilik çalışmaları bitiminde topografyanın düzenlenmesi amacıyla arazinin geri kazılması amaçlanmaktadır. Ruhsat veren kurum tarafından konunun takip edilmesi ve ruhsatın şartlı verilmesi gerekmektedir.
Kaynak: MTA Bölge Müdürlüğü ,İl Çevre Durum Raporu
JEOTERMAL ENERJİ
Türkiye jeotermal potansiyel bakımından Avcrupa’da ilk dünyada ise yedinci ülke konumundadır.Özellikle Batı Anadolu ülkemiz jeotermal kaynaklarının oldukça yoğun olduğu bölgedir.Bu bölgede yer alan Balıkesir ili ; jeotermal kaynak suları açısından önemli bir potansiyele sahiptir. MÖ. yıllarından günümüze kadar bu termal sulardan kaplıca olarak tedavi amaçlı yararlanılmıştır.. Günümüzde ise bu jeotermal kaynaklardan kaplıcanın yanı sıra şehir ısıtmacılığında ve sera ısıtmacılığında yararlanılmaktadır..
Ülkemizde ilk jeotermal ısıtma uygulaması 1964 yılında Gönen Park Otelin ısıtılması ile gerçekleştirilmiştir.Türkiye’nin ilk jeotermal merkezi şehir ısıtması da yine 1987 yılında Gönen’de uygulanmış ve 3400 konut için ısıtma yapılmıştır
Balıkesir-Pamukçu: Sıcaklık (Ortalama): 610 C Debi (Toplam): 88 Lt/sn
Balıkesir-Bigadiç-Hisarköy: Sıcaklık (Ortalama): 97.8 0C Debi(Toplam): 120 Lt/sn
Balıkesir-Sındırgı-Hisaralan: Sıcaklık (Ortalama):45-98 T Debi (Toplam): 100 Lt/sn
Balıkesir-Edremit-Güre: Sıcaklık (Ortalama): 50 T Debi (Toplam): 25 Lt/sn
Balıkesir-Edremit-Derman: Sıcaklık (Ortalama): 55 T Debi (Toplam): 99 Lt/sn
Balıkesir-Balya-Şamlı-Ilıca: Sıcaklık (Ortalama): 65 T Debi (Toplam): 3,5 Lt/sn
Balıkesir-Gönen: Sıcaklık (Ortalama): 77 T Debi (Toplam): 63 Lt/sn
Balıkesir-Manyas-Ilıcaboğazı: Sıcaklık (Ortalama): 60 T Debi(Toplam): 3 Lt/sn
Balıkesir-Manyas-Kızık: Sıcaklık (Ortalama): 50 0C Debi (Toplam): 7 Lt/sn
Balıkesir-Susurluk-Ömerköy: Sıcaklık (Ortalama): 30 T Debi (Toplam): 2 Lt/sn
Balıkesir-Susurluk-Yıldız: Sıcaklık (Ortalama): 35-78 T Debi (Toplam): 18 Lt/sn
Dünyada ticareti yapılan 90 çeşit mineral bulunmaktadır. Bu minerallerin 57 çeşidi Ülkemizde olup, 37 çeşidi ise Balıkesir ilindedir. Bu nedenle maden ruhsatı sayısı açısından Türkiye’de en çok ruhsata sahip il konumundadır. Kütahya ise ruhsat alanı açısından en fazla alana sahip olan ildir.